مصاحبه اختصاصی با فرهاد زعفری «فرصت امروز» بازار قهوه ایران را بررسی می کند / بوی خوش تجارت قهوه!

تجارت قهوه بعد از نفت دومین تجارت بزرگ دنیا به حساب می آید. حتی در برخی کشورهای آمریکای لاتین وزارت قهوه وجود دارد. در تمام دنیا به این کالا به عنوان یک کالای استراتژیک نگاه می شود، در حالی که در ایران قهوه به عنوان یک کالا و نوشیدنی لوکس محسوب می شود. طبق نظر رئیس انجمن قهوه درصورتی که فرآوری قهوه در ایران رونق گیرد سودآوری آن به حدی زیاد است که ظرف کمتر از 10 سال می تواند جایگزین صادرات نفت شود.

در این بین اما آمارهای ضد و نقیضی نیز به گوش می رسد؛  گفته شده ایران بزرگ ترین کشور تولید کننده قهوه در خاورمیانه است و به کشورهایی مثل آلمان،  لهستان و... قهوه صادر می کند. در همین رابطه گفت و گویی را با فرهاد زعفری، عضو کمیسیون آموزشی اتحادیه آبمیوه فروشان و کافی شاپ داران و مدرس دانشگاه داشته ایم که در ادامه می خوانید.

قهوه های ایران مرغوبیت ندارد

زعفری با اشاره به اینکه در ایران هیچ  گونه کارخانه تولید قهوه وجود ندارد،  به «فرصت امروز» می گوید: قهوه در مناطق استوایی مثل  جامائیکا،  جاوه،  برزیل، کلمبیا، هند و... رشد می کند و به صورت بینز (لوبیا شکل و خام مانند) وارد ایران می شود. این قهوه ها پس از وارد شدن در داخل فرآوری و بسته بندی می شوند. به همین جهت ایران در زمینه تولید قهوه هیچ فعالیتی ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که گفته شده ایران بزرگ ترین تولیدکننده قهوه در خاورمیانه است و به 11 کشور جهان قهوه صادر می کند،  می گوید: در حال حاضر حدود هشت شرکت در ایران به صورت ابتدایی و کاملا سنتی به فرآوری قهوه مشغولند. تنها شرکت مولتی کافه به صورت محدود در زمینه صادرات شیر خشک و قهوه فوری،  آن هم به کشورهای حوزه آسیای میانه مثل آذربایجان،  تاجیکستان... و در حوزه خاورمیانه نیز به کشورهای سوریه،  عراق،  پاکستان و بنگلادش قهوه فعالیت می کند. اینطور نیست که ایران بتواند در چنین سطحی قهوه تولید و به کشورهای اروپایی صادر کند زیرا این توانایی به هیچ وجه در ایران وجود ندارد.

این مدرس دانشگاه با اشاره به روند فرآوری قهوه در ایران می گوید: فرآوری قهوه در کارخانه های مواد غذایی با یک سطح ابتدایی و سنتی انجام می شود،  حتی بسته بندی آن هم به صورت غیرحرفه ای صورت می گیرد که روی آن نه برچسب و نه تاریخ انقضایی درج نمی شود.

عضو کمیسیون آموزشی اتحادیه آبمیوه فروشان و کافی شاپ داران در رابطه با کیفیت قهوه های فرآوری شده در ایران می گوید: قهوه های موجود در کشور کیفیت مرغوبی ندارند که مردم بخواهند از آن استفاده کنند. سال های سال است که قهوه به صورت ادویه از کشورهای هند، جاوه و اندونزی وارد ایران می شود؛ اینکه گفته می شود قهوه های موجود در ایران برزیلی است صحت ندارد. واردات از برزیل به دلیل بعد مسافت امکانپذیر و به صرفه نیست.

تهرانی ها روزی 2 تن قهوه مصرف می کنند

زعفری با بیان اینکه 80 درصد بازار ایران را قهوه های فرآوری داخل تامین می کنند و تنها 20 درصد در این حوزه واردات داریم،  می گوید: آماری که تا پایان سال 94 منتشر شده گویای این است که مصرف روزانه تهران در کافی شاپ ها، هتل ها و رستوران ها حدود دو تن است. شهرهای اصفهان و شیراز ماهانه یک تن و باقی شهرهای کشور نیز ماهانه یک تن مصرف قهوه دارند.

عضو کمیسیون آموزشی اتحادیه آبمیوه فروشان و کافی شاپ داران در رابطه با قیمت قهوه های موجود در بازار می گوید: قهوه های فرآوری شده در ایران کیلویی بین 25 تا 75 هزار تومان به فروش می رسند. با توجه به اینکه قهوه های وارداتی به ایران کیلویی 130 هزار تومان قیمت دارند به همین جهت شاید ماهانه یک تن در تمام کشور از قهوه های وارداتی استفاده کنیم.

وی در رابطه با قهوه های موجود در بازار می گوید: قهوه ای که در کافی شاپ ها مصرف می شود قهوه ترک، اسپرسو و قهوه فوری است.

وی ادامه می دهد: در حال حاضر نوشیدنی های جدیدی مثل تی لته یا همان چای ماسالا به بازار عرضه شده است. همچنین هات چاکلت نوشیدنی دیگری است که به منوی کافی شاپ ها اضافه شده است.

زعفری با بیان این جملات می افزاید:  قهوه های فرآوری شده در ایران در کارخانجات شکلات سازی و... هم استفاده می شوند.

فروش مجدد قهوه های تاریخ گذشته

این مدرس دانشگاه در رابطه با قیمت تجهیزات و ماشین آلات مورد استفاده در این صنعت می گوید: ماشین آلات فرآوری قهوه در ایران معمولا از کشورهای ترکیه،  روسیه و مالزی وارد ایران می شود که از 22میلیون تومان تا 80 میلیون تومان قیمت دارد. البته قیمت دستگاه ها برای استفاده در کارخانه های بزرگ تا 100 میلیون تومان هم می رسد.

وی ادامه می دهد:  البته فرآوری قهوه در کارگاه های کوچک، زیرزمینی و قاچاق محسوب می شود در حالی که این کار باید در کارخانه و زیرنظر متخصصان اتفاق بیفتد که متاسفانه در ایران اینطور نیست. گفتنی است برای فرآوری و بسته بندی قهوه، داشتن یک سوله 500 متری برای انبار و دپو کردن محصولات ضروری است.

وی در رابطه با آسیب های این حوزه می گوید: عدم شناخت قهوه، کیفیت قهوه های وارداتی و همچنین نداشتن متخصص در این حوزه از جمله آسیب های این حوزه محسوب می شود. زعفری ادامه می دهد: برندهای وارداتی که به صورت قاچاق وارد می شوند نیز مشکلاتی در بازار ایجاد کرده اند، به این صورت که با تمدید تاریخ انقضای این محصولات در بازار به فروش مجدد آنها اقدام می کنند.

به عنوان مثال انواع قهوه های آمریکایی موجود در بازار تاریخ گذشته هستند که مغازه داران تاریخ آنها را عوض می کنند و دوباره می فروشند. ایران با آمریکا روابط تجاری ندارد که قهوه آن بخواهد از طریق مجاری قانونی وارد شود،  به همین جهت این نوع قهوه ها قاچاق می شوند و نظارتی هم بر کیفیت و سلامت آنها وجود ندارد.

وی با بیان این جملات می افزاید:  در حال حاضر15 درصد قهوه های وارداتی موجود در بازار قاچاق است.

سرمایه اولیه

در تمام دنیا به قهوه به عنوان یک کالای استراتژیک نگاه می شود طوری که در برخی از کشورها به تاسیس وزارت قهوه مبادرت کرده اند. برای سرمایه گذاری در این حوزه مانند تمام حوزه های دیگر سطح فعالیت و نحوه سرمایه گذاری بسیار حائز اهمیت است.

به طور مثال برای سرمایه گذاری در یک واحد 50 هزار متری داشتن سرمایه 30میلیون دلاری ضروری است. در این سطح سرمایه گذاری شما به 200 نفر پرسنل نیاز خواهید داشت. با این حال هستند کسانی که در یک سطح کوچک و کارگاهی توانسته اند با 80میلیون تومان سرمایه اولیه به کار مشغول شوند.

البته باید در نظر داشت که روند تولید و تهیه قهوه فوری با قهوه غیرفوری بسیار متغیر است. مواد اولیه برای تهیه قهوه از کشورهایی مثل برزیل،  جاوه،  اندونزی و ویتنام به صورت دانه قهوه وارد ایران می شود. این دانه قهوه در ایران فرآوری (رست و آسیاب) شده و بسته بندی می شود.

مجوز و ریسک ها

قهوه فوری ایران قابلیت صادرات به سایر کشورهای جهان را دارد، اما با این حال وجود قاچاق گسترده در این حوزه یکی از آسیب های سرمایه گذاری این بخش محسوب می شود، طوری که 15درصد قهوه های وارداتی کشور قاچاق می شود. نداشتن کیفیت قهوه های وارداتی،  نبود متخصص در این حوزه و عدم شناخت قهوه باعث شده قهوه های مرغوبی در کشور وجود نداشته باشد.

گفتنی است برای گرفتن مجوز در این بخش باید علاوه بر مراجعه به سازمان صنایع، به سازمان غذا و دارو و همچنین سازمان استاندارد رجوع کرد. تجارت قهوه بعد از نفت یکی از پرسودترین تجارت های دنیا محسوب می شود، همین امر می تواند انگیزه های سرمایه گذاری در این بخش را افزایش دهد.

در راستای این صحبت باید یادآور شد علاوه بر هشت شرکت بزرگ تولیدکننده قهوه در ایران، بسیاری از شرکت ها نیز به صورت کارگاهی و در سطح کوچک به فرآوری و بسته بندی انواع قهوه مشغول هستند.

فرهاد زعفری مدرس بین المللی کافی شاپ