نخستین زن خوراک نگار در ایران !ژوزفین

ژوزفین، نخستین زن خوراک نگار در ایران !

.

منابع موجود درباره فرهنگ و آداب خوراک در ایران، ماجرای کتاب بانو نشاط الدوله به شدت خواندنی است:

.

قدیمی‌‌ترین کتاب معاصر آشپزی یافت شده به زبان فارسی تاکنون - به احتمال قریب به یقین - کتاب «طباخی نشاط» است که تاریخ نگارش آن به طور دقیق مشخص نیست، اما باید در حدود سال ۱۹۲۰ (۱۲۹۸ خورشیدی) نگاشته شده باشد.

.

نویسنده‌ی این کتاب بانویی با لقب « نشاط الدوله » است که نام اصلی‌ او در حقیقت «ژوزفین ریچارد»  و اصالتاً فرانسویست!

.

نشاط الدوله نوه یک عیسوی فرانسوی به نام جولس ریچارد (۱۸۱۶ – ۱۸۹۱ میلادی/ 1194 – 1296 شمسی) بود که در حدود سال ۱۸۷۰ (1248 شمسی) به خدمت دربار قاجار در آمد، مسلمان شد، و به لقب افتخاری "رضا خان" از سوی ناصرالدین شاه نائل آمد. اما معاصرینش او را بیشتر با نام "ریشار خان" (همان "ریچاردخان") صدا می‌‌زدند.

فرهود زعفری هشجین محقق غذا و مدرس دانشگاه

 

.

پسرش ژوزف (یوسف) مودب الملک، پدر ژوزفین، اداره و مالکیت یکی‌ از معروف‌ترین فرهنگسراهای تهران در حدود سال ۱۹۰۰ (1278 شمسی) را بر عهده داشت و یکی‌ از خبره‌ترین و مشهور‌ترین سکه شناسان و کلکسیونر‌های سکه در ایران بود.

.

در سال ۱۹۰۳ (1281 شمسی)، یوسف مودب الملک اولین کتاب خود را با نام «رساله طباخی» به چاپ رسانید که در حقیقت اولین کتاب آشپزی "زن‌محور" در ایران بود.

.

این کتاب شامل تعدادی غذای‌ ایرانی‌ به همراه معرفی‌ مختصری از آشپزی فرانسوی بود. با اینکه از این کتاب ، نسخ انگشت شماری برای تحلیل محتوا در دست است، اما به نوشته برت فرگنر که امیر صیاد به فارسی برگردانده، دختر مودب الملک، ژوزفین، کتاب طباخی نشاطِ خود را با تاثیر عمیقی از این کتاب پدر (اما بیست سال بعد) نوشت.

.

او علاوه بر جمع آوری دستور‌های غذای‌ ایرانی‌ از کتاب پدر، بخش مربوط به آشنایی با آشپزی فرانسوی را نیز بازنویسی کرد و دستور‌ تعدادی از غذاهای فرانسوی را هم بر رساله ی پدر افزود.

.

همچنین به اعتقاد فرگنر ، دستور‌ غذاهای فرانسوی نشاط الدوله، در مقایسه با دستور‌ غذاهای‌ ایرانی‌ کتابش، بسیار دقیق تر و صحیح ترند.

.

در مقدمه‌ی کتاب، نشاط الدوله کتاب را به تمامی زنان ایرانی‌ تقدیم کرده و هدف از نگاشتن کتاب را آموزش اصول مدرن خانه داری، بهداشت و راز‌های آشپزی فرانسوی عنوان کرده است.

.

این کتاب به قدری پر فروش بود که تا حدود پانزده سال بعد تقریبا هیچ کتاب آشپزی ای در ایران انتشار نیافت  و کتاب های آشپزی بعد از آن هم عمیقا تحت تاثیر طباخی نشاط بودند.

.